MIJIKENDA
Kim są
MIJIKENDA
Około 70% ludności Kenii stanową ludy Bantu (m.in. Kamba, Kikuju, Luhja, Meru), które zamieszkują południową część wyżyn i wybrzeże. Na wschodzie i północnym wschodzie mieszkają ludy kuszyckie (Borana, Somalowie). W kraju żyją także Niloci (Masajowie, Turkana), a w miastach grupy Arabów, Azjatów i Europejczyków (głównie Brytyjczyków). W 1996 roku do Kenii przybyło 224 tys. uchodźców (głównie z Rwandy i Somalii). Większość ludności mieszka w południowo-zachodniej i zachodniej Kenii (na 10% powierzchni skupia się ok. 75% mieszkańców).
Kenia należy do najbardziej zróżnicowanych kulturowo i językowo krajów w całej Afryce.
Przy żyjących ponad trzydziestu grupach plemiennych, z których każda posługuje się innym językiem (plus dialekty), mówi się o około 44 używanych językach. Każde plemię posiada również własną oryginalną kulturę i system wierzeń. Napięcia pomiędzy różnymi grupami etnicznymi są jednym z głównych problemów Kenii.
LUD MIJIKENDA
Mijikenda (Wamijikenda) to grupa dziewięciu spokrewnionych ze sobą grup etnicznych Bantu, które migrowały na teren dzisiejszej Kenii od ok. I w. p.n.e., głownie z terenów stepowych w środkowej i południowej Afryce. Aktualnie Mijikenda zamieszkują wybrzeże Kenii, między rzekami Sabaki i Umba, na obszarze rozciągającym się od granicy z Tanzanią na południu do granicy w pobliżu Somalii na północy.
Zgodnie z zestawieniem Krajowego Biura Statystycznego Kenii (Kenya National Bureau of Statistics) z 2019 roku jest ósmą, co do wielkości populacji, grupą etniczną, z liczbą 2 488 691 przedstawicieli (5,2% ludności).
Plemiona, które tworzą ludy Mijikenda to: Chonyi, Kambe, Duruma, Kauma, Ribe, Rabai, Jibana i Giriama (tak zwane plemiona północne) oraz Digo (plemię południowe). Digo występują również w Tanzanii ze względu na bliskość wspólnej granicy.
Poszczególne plemiona są do siebie podobne kulturowo i posługują się zbliżonymi do siebie i do suahili językami z grupy bantu.
Nazwa Mijikenda oznacza w języku suahili „dziewięć miast” i jest używana od lat 40. XX wieku. Wcześniejsza nazwa Nyika, Nika lub Wanyika („ludzie z prowincji”, „ludzie z buszu” lub „ludzie z krzaków”) jest uznawana za przestarzałą, obraźliwą i niepoprawną politycznie.
Kultura
Każda z grup Mijikenda ma święty las, (kaye) który jest miejscem modlitwy. Jedenaście z około 30 lasów kaya zostało wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako Święte Lasy Mijikenda Kaya.
Więcej na ten temat w zakładce KAYA.
Ludzie Mijikenda są również znani z tworzenia drewnianych posągów nagrobnych kigango, które są wystawiane w muzeach na całym świecie i sprzedawane na międzynarodowym rynku sztuki. Te artefakty były kiedyś legalnie sprzedawane przez renomowane galerie sztuki i sklepy z osobliwościami od wczesnych lat 70. do lat 90. Niestety wiele z nich zostało skradzionych z miejsc kultury i trafiło na czarny rynek.
Każda grupa etniczna Mijikenda ma swoje unikalne zwyczaje i dialekty języka Mijikenda. Są one jednak podobne do siebie i nie stanowią problemu w porozumiewaniu się miedzy poszczególnymi plemionami. Mimo kilku różnic, języki te są zbliżone do suahili. Przez stulecia plemiona w całym kraju używały pieśni, opowieści i wierszy do przekazywania swoich przekonań, historii i obyczajów. Muzyka i opowiadanie historii to ważne elementy kultury kenijskiej.
Historia i etnografia ludów Mijikenda
Własne mity ludu (przekazy ustne) mówią o pochodzeniu z kraju Shungwaya (Singwaya) na terenach dzisiejszej Somalii, którego istnienie nie zostało nigdy historycznie potwierdzone. Zgodnie z tym poglądem, który został przedstawiony przez Thomasa Speara w książce „The Kaya Complex”, Mijikenda wywodzą się z kraju Shungwaya i różnych innych części północnego wybrzeża Somalii, skąd zostały wygnane na południe przez ludy Galla (Oromo) – aktualnie największą grupę etniczną w Etiopii, i dotarły do Kenii około XVI wieku. Zgodnie z legendą, powodem wygnania Mijikenda z Singwaya było zamordowanie członka plemienia Galla przez młodego Mijikenda i późniejsza odmowa wypłaty odszkodowania dla Galli. Przekazy ustne mówią również, że ludy Mijikenda po tym, jak zostały wypędzone z Singwaya, podczas migracji na południe, podzieliły się na sześć odrębnych ludów. Te sześć grup osiedliło się w pierwotnych sześciu kaya (więcej w zakładce kaya). Na przełomie XVII i XVII wieku Mijikenda osiedlili się bowiem w sześciu ufortyfikowanych wioskach w lasach na wzgórzach – kaya. Później powstały jeszcze trzy nowe kaye, zwiększając łączną ich liczbę do dziewięciu. Obecnie uważane są one za siedzibę przodków.
Legenda opowiada o migracji Mijikenda, która miała miejsce wiele lat temu, ale ma również wymiar kulturowy, gdyż wskazuje na wspólne pochodzenie i jedność wszystkich dziewięciu grup etnicznych, które tworzą ludy Mijikenda. Singwaya jest uważana przez Mijikenda za ich wspólny punkt początkowy oraz miejsce narodzin ich języka i tradycji. Według przekazów ustnych plemię Digo jako pierwsze opuściło Singwaya i dlatego jest uznawane przez inne grupy jako plemię najstarsze (senior). Następnie Singwaya opuściło Ribe, potem Giriama, Chonyi i Jibana. Oczywiście pojawiła się również teoria, że ludy Mijikenda mogły pochodzić z mniej więcej tych samych miejsc, w których obecnie mieszkają. Jednym z możliwych wyjaśnień tego jest to, że ludy Mijikenda naśladowały Singwaya w celu stworzenia tożsamości etnicznej, która pozwoliła im stworzyć związek z ludami Suahili, którzy również twierdzili, że mają pochodzenie Singwaya. Suahili, inaczej Waswahili nie są plemieniem. To lud zamieszkujący tereny Afryki Wschodniej (głównie wybrzeża Kenii, Tanzanii i północnego Mozambiku). Suahili zaliczani są do ludów Bantu. Powstali głównie na skutek mieszania się małżeństw Bantu z przybyszami z półwyspu arabskiego. W czasach przed kolonialnych tworzyli luźną organizację polityczno-handlową. Nazwa „suahili” pochodzi od liczby mnogiej arabskiego słowa sāhil oznaczającego wybrzeże. W liczbie mnogiej sawāhil, używanego jako przymiotnik określający mieszkańców wybrzeża. Dzięki kontaktom handlowym ich kultura rozwijała się przez wieki pod wpływami arabskimi, perskimi i indyjskimi. W X wieku Suahili przyjęli islam. Do ich tradycyjnych zajęć zalicza się rolnictwo, rybołówstwo i handel w Afryce Wschodniej i na wyspach Oceanu Indyjskiego. Archeolog Chapuruka Kusimba twierdzi, że Mijikenda wcześniej zamieszkiwali miasta przybrzeżne, ale później osiedlili się w głębi lądu Kenii, aby uniknąć poddania się dominującym siłom portugalskim, które wtedy sprawowały kontrolę. Z powodu suszy i głodu pod koniec XIX wieku (1898-1900) Mijikenda przemieścili się na swoje obecne siedziby ze słabo zaludnionych obszarów w okolicach Mombasy i Malindi.
W okresie przedkolonialnym lud Mijikenda trudnił się głównie uprawą roli i pasterstwem oraz handlem z przybrzeżnymi ludami Suahili. Stosunki handlowe opierały się na sojuszach gospodarczych, wojskowych i politycznych. Uprawy Mijikenda stanowiły główne źródło wyżywienia mieszkańców wybrzeża.
Ludy Mijikenda uczestniczyły nawet w polityce Mombasy. Jednak w okresie kolonialnym, pod władzą brytyjską, cała władza została przekazana ludom Suahili i arabskim z tego obszaru.
Obszar wybrzeża został uznany za należący do sułtana Omanu i przebywanie na nim ludzi z Mijikenda zostało uznane za niedozwolone. W każdej chwili groziło im wydalenie. Wkrótce władza kolonialna rozciągnęła się również na regiony, gdzie mieszkali Mijikenda.
W XIX wieku jedna grupa ludów Mijikenda – Giriama, która była nieufna wobec brytyjskich oprawców, jeszcze przed kolonizacją obszarów przybrzeżnych, została schwytana przez handlarzy (arabskich i suahili) i zniewolona. Niektóre źródła podają, że Giriama na dużą skalę uczestniczyły w założeniu plantacji na wybrzeżu Afryki Wschodniej.
